De Roma

In Borgerhout tussen de Turnhoutsebaan, de Prins Leopoldstraat en de Appelstraat staat een oude cinema, Cinema Roma, gebouwd in 1928. De vestibule, de ruime trappen en de foyers geven aansluiting op de grote zaal die versierd is met decoratief stucwerk met verguldsels en ornamenten. Boven de toneelopening staat 'ROMA'. De naam is afgeleid van de bouwheer, de Italiaanse steenkapper Jean-Baptiste Romeo en zijn gemalin Ludvina Malev. De muurschildering van Romeinse wagenwedrennen houdt wellicht verband met de legendarische film 'Ben Hur'. Aan de buitenzijde is de gevel met een stenenimiterende pleister afgewerkt met decoratieve details en opschrift 'KINEMA ROMA'.

Met haar bijna 2000 stoelen was dit lange tijd de grootste cinemazaal van Antwerpen. De zaal maakte deel uit van het 'Antwerpse cinema-imperium' van baron Heylen en bouwde mee aan de geschiedenis van Antwerpen als filmstad.

De Roma was meer dan een cinema, de zaal is altijd in gebruik geweest als variétézaal met optredens van o.a. Gaston Berghmans, Leo Martin, Charles Janssens en Co Flower tot Mireille Mathieu en Zarah Leander. In de jaren '70 werd het één van Belgiës rock- en poptempels waar grootheden als Lou Reed, Iggy Pop, Paul McCartney en Ry Cooder concerteerden. De zaal was terecht de trots van Borgerhout. Het prachtige modernistische bouwwerk werd – in 2002 - als monument beschermd.

Na de sluiting in 1982 werd de oude en roemrijke cinemazaal een kankervlek op de Borgerhoutse Turnhoutsebaan. De leegstand liet duidelijk zijn sporen na en liet weinigen onberoerd, door nostalgie of ergernis. De Roma werd een doorn in het oog van vele mensen in Borgerhout, maar tegelijk een droom voor de plaatselijke cultuurfanaten: De Roma een nieuw leven geven en cultuur als hefboom gebruiken in de opwaardering van de wijk. In die periode vonden in de zaal enkele film- en theatervoorstellingen plaats. Ook Rataplan droomde al een tijdje van een nieuw leven in de oude cinema.
De Roma: een monument van mensen

Gelukkig bleef het niet bij dromen. Vanaf 2002 maakte Rataplan er ook effectief werk van. Het buurttheater in Oud-Borgerhout nam samen met honderden enthousiaste vrijwilligers de vernieuwing van Cinema Roma op zich en de nieuwe vzw De Roma werd opgericht. De omvang van de werken was enorm, maar de enthousiaste ploeg wachtte niet op de volledige renovatie alvorens de zaal te heropenen. Na enkele maanden puinruimen en het herstellen van de belangrijkste voorzieningen vond op 15 mei 2003 een muzikale openingsshow plaats. Publiek en pers waren massaal aanwezig op deze memorabele dag.

In de periode 2003-2006 werd een succesvol zomerprogramma afgewisseld met een winter van verdere herstellingen en vernieuwingswerken, met de financiële steun van diverse overheden. De deuren waren tijdens die periode niet letterlijk dicht. Buurtbewoners en andere vrijwilligers werkten mee aan allerhande karweien en de grootschalige poetsbeurten. Ook enkele lokale praktijkscholen en tewerkstellingsprojecten zetten hun schouders onder het project. De betrokkenheid was én is gigantisch.
De Roma: van droom naar werkelijkheid

Hoewel de zaal telkens slechts een deel van het jaar open was, kreeg De Roma in drie jaar 115.000 bezoekers over de vloer. Sinds de lente van 2006 blijven de deuren een gans jaar open. De oude cinema is een zaal voor een brede waaier van culturele activiteiten en feestelijke evenementen, gaande van klassieke concerten, wereldmuziek, jazz, pop, het levenslied, schlagermuziek en smartlappen, over oude en nieuwe films, tot theatervoorstellingen, dansnamiddagen en volksbals, maar ook kinderrommelmarkten en tentoonstellingen. In 2007 konden de medewerkers en vrijwilligers zelfs meer dan 100.000 mensen verwelkomen. Vandaag heeft de zaal zijn plaats in het Borgerhoutse buurtleven opnieuw veroverd. De Roma is echter geen cultuurtempel, maar een 'polyvalente schouwspelzaal': ze brengen cultuur voor iedereen, over de grenzen van leeftijd, voorkeur en etnische afkomst heen. Met het uitgebreide en diverse aanbod slagen ze erin een pion te zijn in de strijd tegen de verzuring in de wijk. Het succes doet de grootste sceptici inzien dat je dankzij een bundeling van krachten iets groots kan realiseren.

De Roma is sinds februari 2011 aangesloten bij het Forum voor Erfgoedverenigingen vzw.

Het Forum heeft een netwerk van 278 erfgoedverenigingen in Vlaanderen en Brussel en richt zich op de zorg voor monumenten, landschappen, archeologie en mobiel erfgoed met een tijdelijk onroerend karakter zoals varend, rollend, rijdend, vliegend erfgoed en erfgoed van vermaak. Centraal staat het verlenen van allerlei diensten en het vormen van een intermediair tussen de erfgoedverenigingen en de verschillende overheidsinstellingen.